Dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinde kansızlık olduğu varsayım ediliyor. Halsizlik, yorgunluk ve ciltte solgunluk belirtileriyle kendini gösteren kansızlığın tespiti içinse hastaneye gidilmesi, damardan kan alınması ve yaklaşık 2 saat süren laboratuvar sürecinin beklenmesi gerekiyor.
Amerika’da yaşayan bir Türk hekim ve mühendisin geliştirdiği tele tıp uygulaması ile kansızlık ölçümü tam manasıyla “göz açıp kapayıncaya kadar” yapılabilecek.
Uygulama, FDA onayı aldıktan sonra tüm dünyada tıpkı anda kullanılabilecek. Bilhassa saniyelerin bile kritik olduğu kanamalı acil travma hastalarında, kansızlığın belirteci olan “hemoglobin” ölçümünü 2 saatten 2 saniyeye indirecek uygulamayı geliştiren Türk Mühendis ve Acil Tıp Uzmanı Prof. Dr. Selim Suner, geçtiğimiz hafta Türkiye Acil Tıp Derneği tarafından Antalya’da gerçekleştirilen milletlerarası kongreye katıldı.
Prof. Dr. Suner, İstanbul Robert Kolej’den, ABD Brown Üniversitesi Mühendislik Fakültesine, oradan birebir üniversitenin tıp fakültesi ve artık de Rhode Island Hastanesi Acil Tıp Departmanı Afet Tıbbı Anabilim Kısmı Başkanlığı ve Acil Durum Hazırlık Komitesi Başkanlığına uzanan kıssasını ve grubuyla geliştirdiği eMoglobin uygulamasının ayrıntılarını anlattı.
Prof. Dr. Selim Suner
GÖZ AÇIP KAPAYINCAYA KADAR KANSIZLIK TESPİTİ
Prof. Dr. Suner, “Acil tıpta asistanlık yaparken mühendislik aşkımı tıpla nasıl birleştirebilirim diye düşünmeye başladım. Kansızlık projesi oradan başladı. Acillerde hastaların yüzde 80inde kesinlikle kan alınır ve analiz yapılır.
Kansızlığı gösteren hemoglobin ölçümü bu bilgilerden biridir. Hemoglobin ölçümünü kan almadan ve süratli bir biçimde nasıl yapabiliriz, onu düşündük. Birinci evvel tırnaklara baktık, oradan olmadı. Sonra göz kapağının içine yöneldik. Göz içi kırmızı, neden kırmızı? Zira oradan kan geçiyor ve deri yok, derideki hususlar yok.
Hemen damarları, kanı görebiliyorsunuz. Onun fotoğrafını çekip ölçebilir miyiz diye düşündük ve proje bu türlü başladı. Birinci evvel telefon uygulaması değildi. Dijital fotoğraf makinesiyle göz içi fotoğraflarını çektik, o dijital veriyi matematiksel olarak değerlendirdik ve korelasyonlar yaptık hastalardaki hemoglobin datalarıyla. Sonuçlar güzeldi.
Telefonlardaki fotoğraf makineleri artık o kadar güçlü ki, megapiksel, 16 bit veriyi gösteren çok büyük kabiliyeti var bu telefonların. O yüzden cep telefonuna döndü proje.
Onda da pek yeterli sonuçlar aldık ve bunu bir aplikasyon (uygulama) olarak geliştirdik. İsteyen cep telefonu ile gözün fotoğrafını çekiyor ve 2 saniye sonra hemoglobin konsantrasyonu belirleniyor” dedi.
SAĞ VE SOL GÖZ İLE DAMARDAN ALINAN KAN ÖLÇÜMLERİ KIYASLANDI
Etik konsey onayları alınarak yüzlerce hastanın dahil edildiği çalışmalarda, hem sağ hem sol göz fotoğraflarından elde edilen bilgilerle, birebir hastanın kanından yapılan ölçümleri kıyaslayarak eMoglobin uygulamasını geliştirdiklerini anlatan Prof. Dr. Suner, Yüzlerce hastada sağ ve sol gözden alınan dataları karşılaştırdık.
3 bin 500 fotoğrafımız var bu halde. Hatta 500 hastayla daha çalışma yapıyoruz şu anda. Bilgilere baktığımızda 2 gram desilitre (g / dL) kusur hissesi oluyor ki bu çok tolere edilebilir bir seviye.
Örneğin birinin kan bedelinde hemoglobin seviyesi 10 (g / dL) ise bizim ölçümümüzde 8 ila 12 ortasında bir bedel veriyor. Klinik olarak da kâfi bu yanılgı payı” diye konuştu.
ACİL KANAMALI HASTALAR İÇİN HAYAT KURTARICI OLACAK
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kan testlerinin yapılmasının laboratuvar ve aygıt imkanlarının kısıtlı olması nedeniyle çok güç olduğuna değinen Prof. Dr. Suner, bilhassa beslenmeye bağlı kansızlığın teşhisi açısından hemoglobin seviyesinin ölçümünün çok değerli olduğuna dikkat çekerek kelamlarını şöyle noktaladı:
Bu ülkelerde kan almak, laboratuvar imkanları çok kısıtlı. Bu uygulamayla birçok kişinin kansızlık düzeyi çok süratli bir biçimde ölçülebilecek ve annemi tanısı yapılanlarda çabucak müdahale edilebilecek. Hastane öncesinde uygulaması da çok büyük kıymet taşıyor. Örneğin ambulanslarda kaza (veya iç kanama riskli) olaylarda, çabucak bakılabilecek. Yarım saat sonra bir kere daha denetim edilebilecek ve yüksek kanama varsa bedende, böylelikle saniyeler içinde belirlenebilecek.
Ayrıca hastane içinde maliyetleri de çok düşürecek. 2 saatte alınabilecek bir bilgi, 2 saniyede elimize geçmiş olacak. Doğal bunu hastalarda kullanabilmek için Amerika’da FDA’den onay almamız gerekiyor. O onayı almak için de birtakım datalarla birlikte müracaat yapmamız gerekiyor. Bu yıl içinde (2023) yapmayı düşünüyoruz; 200 hasta verisini daha aldıktan sonra FDA başvurusunu da yapacağız.
Onay çıktıktan sonra da bunu çabucak tüm dünyada yaygınlaştırmak çok kolay olacak. Telefon uygulama mağazalarından çabucak yüklenebilecek ve dünyadaki herkes bunu kullanabilecek.” (DHA)