Yılın birinci 9 ayında gerçekleşen 5,6 milyar net direkt yatırım girişinin yüzde 86’sı gayrimenkul dalına gitti.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’nın (TEPAV), Direkt Yatırımlar Bülteni’ni yayımladı. Datalara nazaran, yılın birinci dokuz ayında direkt yabancı yatırım girişleri 9,3 milyar dolar, yurt dışına direkt yatırım çıkışları 3,7 milyar dolar oldu. Net girişler ise 5,6 milyar dolarlık düzeyi ile geçen yılki seviyesinde gerçekleşti.
Ocak-Eylül 2022 devrinde, gayrimenkul kaynaklı net girişler 2021 yılında 3,95 milyar dolar iken, bu yıl yüzde 21,3 artarak 4,79 milyar dolara yükseldi. Gayrimenkulun toplam (net) içindeki hissesi da yüzde 71’den yüzde 86’ya ulaştı. Başka bir sözle, 4,8 milyar dolar seviyesindeki net gayrimenkul yatırımları hariç tutulduğunda direkt yatırım kaynaklı net sermaye girişi 787 milyon dolara gerilemekte.
Yüzde 15’ten yüzde 90’lara çıktı
TEPAV raporunda, gayrimenkul kesiminin artan hissesi için şu sözlere yer verildi:
“Bu devirde dikkat çeken başka bir gelişme de, gayrimenkul kaynaklı yatırımların daima artması ve toplam girişler (net) içindeki hissesinin yüzde 15’lerden yüzde 90’lara çıkmasıdır. Gayrimenkul alımları ( net) 2006 yılında 2,9 milyar doları seviyesinde iken 2021 yılında 5,6 milyar dolara, Eylül 2022 prestijiyle yıllıklandırılmış datalar ile 6,5 milyar dolara ulaşmıştır. Net girişler içindeki hisse ise yüzde 15,2’den 2021 yılında yüzde 81,9’a, Eylül 2022’de de yüzde 93,9’a ulaşmıştır. Öbür bir tabirle, yabancıların gayrimenkul alımları temel direkt yatırım kaynağı olmuştur; gayrimenkul dışında direkt yabancı yatırım girişleri 2021 yılında 1,2 milyar dolara, Eylül 2022 prestijiyle da 421 milyon dolara gerilemektedir”
Yabancıların gayrimenkul kesimine artan ilgisi için vatandaşlık hakkına yönelik mevzuat değişikliğinin tesirli olduğu belirtilirken “2012 yılında çıkarılan 6302 sayılı ‘Mütekabiliyet Yasası’ değişikliğiyle, daha evvel yabancı asıllı bir kişinin Türkiye’de taşınmaz edinimi şartı olan ve yabancı asıllı kişinin ülkesinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına tıpkı hakkın tanınmasını formunda tanımlanan karşılıklılık koşulu kaldırılmıştır” denildi.
Yatırımların yüzde 70’i Avrupa’dan
Hizmetler bölümü direkt yatırım girişlerinde temel bölümü oluştururken, Türkiye’ye yapılan yabancı yatırımların yarısından fazlası finans-sigorta ile toptan ve perakende ticaret kesimlerinde yapıldı. İspanya, büyük kısmı Nisan ve Mayıs aylarında olmak üzere toplam 1,6 milyar dolarlık yatırımı ile Türkiye’ye en fazla yatırım yapan ülke pozisyonunda bulunuyor.
Doğrudan yabancı yatırımların yüzde 70’inden fazlası Avrupa ülkeleri tarafından yapılmakta. Hollanda en yüksek hisseye sahip olurken, Almanya, Avusturya, Belçika, Fransa, İngiltere ve Lüksemburg Türkiye’de yatırımları ile öne çıkan öbür Avrupa ülkeleridir. Asya kıtasında Azerbaycan ve körfez ülkeleri, Amerika kıtasında da Amerika Birleşik Devletleri yatırımları yükte bulunuyor.
Doğrudan yatırımlar azalmaya devam ediyor
Raporda, “2006 yılı sonrası direkt yabancı yatırım girişlerinin seyri incelendiğinde, 2011 ve 2015 yılları dışında, aşağı taraflı bir eğilim izlediği, net girişlerin de buna paralel olarak yaklaşık 20 milyar dolar seviyesinden 5 milyar doların altına kadar gerilediği gözlenmektedir. 2022 yılında da sonlu bir artış gözlenmektedir. Direkt yatırım girişleri 2007 yılında 22 milyar dolar ile tarihi yüksek düzeye yükselmiş lakin, izleyen yıllarda bu ivme korunamamış ve 2020 yılında 7,8 milyar dolara kadar gerilemiştir” notu düşüldü.