Merkez Bankasının tahlilinde, “Çıpalama ölçütlerinde görülen güzelleşmenin önümüzdeki periyotlarda devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasını ve sürdürülmesini destekleyecektir” denildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda (TCMB) Başdanışman Halil İbrahim Aydın, Başdanışman Eren Ocakverdi ve Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanan “Para Siyaseti ve Beklentilerin Çıpalanması” başlıklı tahlil, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarının ön şartları ortasında yer aldığı belirtilen tahlilde, “Beklentilerin çıpalandığı bir ortamda enflasyon beklentileri merkez bankalarının enflasyon maksadına yakınsarken, beklentilerin vakit içindeki oynaklığı düşer ve anket iştirakçileri ortasındaki farklı beklentiler birbirine yakınlaşır. TCMB ileriye dönük varsayım patikasını oluştururken beklentilerin düzeyinin yanında bu kriterleri de dikkate almakta ve mali duruşunu belirlemektedir. Bu yazıda, Türkiye’deki piyasa iştirakçileri, firmalar ve hanehalkı kesitlerinin enflasyon beklentilerinden yararlanarak, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasına yönelik bulgularımızı paylaşıyoruz.” değerlendirmesi yapıldı.
Çıpalamayı ölçebilmek emeliyle, birinci olarak, Piyasa İştirakçileri Anketi’nde (PKA) yer alan 12 aylık enflasyon beklentilerinin TCMB enflasyon varsayımlarından hareketli sapmasının hesaplandığı bildirilen tahlilde, daha sonra, bu beklentilerin vakit içerisinde oluşan oynaklığı ve anket iştirakçileri ortasındaki beklenti farklılaşmasının ölçüldüğü aktarıldı.
Analizde, “Son adımda, birbirinden farklı bilgiler sunan bu çıpalama ölçütlerini bir ortada pahalandırmak gayesiyle bileşik bir gösterge türetiyoruz. Ek olarak, İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) datalarını kullanarak firmalar ve hanehalkı kesitleri için de oluşturduğumuz bileşik göstergeyi hesaplıyoruz.” sözlerine yer verildi.
“Yakın periyoda bakıldığında oynaklık ölçütünün gerileme eğiliminde olduğu gözleniyor”
Piyasa iştirakçilerinin enflasyon beklentilerinin TCMB varsayımlarından ortalamada ne kadar ayrıştığını gösteren birinci ölçütün sapmanın sıkı para siyasetinin uygulanmaya başlandığı 2023’ün ikinci yarısından itibaren azaldığı ve 2024’ün ikinci yarısından itibaren yatay seyrettiğini gösterdiğine işaret edilen tahlilde, şunlar kaydedildi:
“Fiyatlama davranışlarının bozulduğu yüksek enflasyon ortamında, beklentiler daha sık güncellenebiliyor. Bu türlü devirlerde, ikinci çıpalama ölçütü olan beklentilerin vakit içerisindeki oynaklığı değer kazanıyor. Bu noktada, yüksek enflasyon ortamında oynaklığın düşmesinin çıpalama açısından tek başına kâfi olmayabileceği de not edilmelidir. Para siyaseti duruşunun değiştiği devirlerde oynaklıkta artış olabileceği üzere, beklentilerin katılaştığı devirlerde oynaklıkta düşüş görülebiliyor. Yakın periyoda bakıldığında ise oynaklık ölçütünün gerileme eğiliminde olduğu gözleniyor. Bir öbür çıpalama ölçütü olan yayılım, beklentileri oluşturan farklı iştirakçilerin ne ölçüde birbirlerine yakın kestirimlere sahip olduğunu gösteriyor. Anket iştirakçileri ortasındaki uzlaşının artması, beklentilerin çıpalanmasını destekliyor. Bu ölçüte nazaran yayılımın vakit içerisinde bariz bir biçimde azaldığı, böylece farklı iştirakçilere ilişkin beklentilerin vakit içerisinde birbirine yakınlaştığı görülüyor.”
Analizde, üstte anlatılan ölçütlerin beklentilerin çıpalanmasını farklı açılardan ele alsa da bu ölçütlerin her birini tek başına yorumlamanın çıpalanmayı ölçmek açısından kâfi olmayabileceği kaydedildi.
Bu nedenle, beklentilerin resmi iddialardan sapmasına, beklentilerin vakit içindeki oynaklığına ve iştirakçilerin beklentileri ortasındaki farklılaşmaya eşit tartı vererek bileşik çıpalama göstergesi oluşturulduğu belirtilen tahlilde, “Elde edilen bu bileşik göstergeye nazaran, 2021’in son çeyreğinden itibaren zayıflayan çıpalamanın sıkı para siyaseti altında giderek güzelleştiği görülüyor.” tespitinde bulunuldu.
Analizde, öte yandan, piyasa iştirakçilerine kıyasla hanehalkı ve firmalar kısmının enflasyon beklentilerini sistematik olarak üst taraflı, oynak ve yüksek yayılımlı oluşturduğunun bilindiği vurgulandı.
Buna rağmen, piyasa iştirakçileriyle benzeri halde, firma ve hanehalkı bölümlerinin enflasyon beklentilerinin de çıpalanma eğiliminde olduğunun görüldüğü aktarılan tahlilde, “Bileşik çıpalama göstergesi her iki kesim için de 2021’in sonundan itibaren bozulurken, 2023’ün yaz periyodundan itibaren toparlanıyor. Özetle, 2023’ün ikinci yarısından itibaren uygulanan sıkı para siyasetiyle birlikte enflasyon beklentilerinin düzeyi ve dağılımında güzelleşmeler görülmektedir. Çıpalama ölçütlerinde görülen güzelleşmenin önümüzdeki devirlerde devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasını ve sürdürülmesini destekleyecektir.” değerlendirmelerine yer verildi.