TBMM Zelzele Araştırma Kurulu bugünkü toplantısında yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası, Jeoloji Mühendisleri Odası ve Mimarlar Odası temsilcilerini dinledi.
Komisyon toplantısına çevrimiçi bağlanan Görür, şunları söyledi:
BU EVREDEN SONRA ZELZELE TARTIŞMASININ YAPILMASINI HAKİKAT BULMUYORUM
Deprem ülkemizin en değerli sorunu, bu günlerde gündemi fazla meşgul ediyor. Biz tahlil buluncaya kadar sarsıntı gündemi terk etmeyecek, etmemeli. Bir yer bilimci olarak bu evreden sonra zelzele tartışmasının, fay tartışmasının yapılmasını yanlışsız bulmuyorum. ‘Deprem nerede olacak, nasıl olacak ne vakit olacak ne büyüklükte olacak’ üzere konuşmalar yapılmasını pek faydalı bulmuyorum. Bu tartışmalar bilim platformunun bahsidir. Kamuoyunu yanıltmaktan, kamuoyunu tereddütte düşürmekten öteki manası olduğunu düşünmüyorum.
Bir şeyi kabul etmemiz gerekiyor; bunu da hiçbir kuşkuya mahal vermeden kabul etmeliyiz. Türkiye genelinde bir sarsıntı ülkesinde ve ülkemizde rastgele bir yerde, rastgele bir vakitte büyük bir zelzele olabilir. Olduğunda da binlerce, on binlerce insanımızı 1-2 dakika içinde kaybedebiliriz. Yalın gerçek budur.
DEPREMİ DURDURMAYACAĞIMIZA NAZARAN YAPMAMIZ GEREKEN ZELZELE DİRENÇLİ YERLEŞİM ALANLARI OLUŞTURMAKTIR
Bölge coğrafyasında sarsıntı 13 milyon sene evvel oluştu. Daha milyonlarca sene de devam edecek. Zelzele tartışmalarını, ‘olacak mı, olmayacak mı’ tartışmalarını bir tarafa bırakalım. Zelzelesi durdurmayacağımıza nazaran yapmamız gereken zelzele dirençli yerleşim alanları oluşturmaktır. Türkiye’nin zelzele probleminden kurtulabilmesinin tek yolu yerleşim alanlarını sarsıntı dirençli hale getirmektir.
Deprem dirençli alanlar oluşturmak komplike ve güç olan bir şey değil. Zelzelelere bakıp, zelzelelerle yüzleşip nerede kusur yaptığımızı ortaya koyarsak yani geçmişimizden ders çıkartırsak biz sarsıntı dirençli kentleri çok daha şuurlu inşa edebiliriz. O kadar eskiye gitmeye gerek yok; bugünkü zelzele bölgesine bir bakalım. Orada neyi yanlış yaptık ki bu kadar insanı kaybettik? Neyi yapmamız gerektiği orada gözüküyor.
DEPREM DİRENÇLİ KENTLERİ ZELZELE YIKAMAZ, BU KADAR ZAİYAT VEREMEZ
Deprem dirençli kentleri zelzele yıkamaz, bu kadar zaiyat veremez. Ölenler tesadüfen ölür. Sarsıntı dirençli kentleri nasıl yapabiliriz, bence bu kurulun konusu bu olmalıdır. Bir kent 6 bileşene sahiptir. Bunlardan birincisi idare sistemi, ikincisi halk, üçüncüsü altyapı, dördüncüsü yapı stoku, beşincisi etraf ve ekosistem, altıncısı iktisattır.
Demokratik ülkelerde kenti evvel bir vali tayin edilir bir de seçilmiş bir belediye başkanı olur. Bir valinin bir belediye liderinin zelzeleyle ilgili bilgi birikimi bir deneyimi bir afet idaresi, bir tehlike idaresi, sarsıntıya bir kent nasıl hazırlanır bunları bilmeyebilir. Halbuki kent zelzeleden en fazla etkilenecek topluluk onun yöneticisinin o işe ilişkin bilgi birikiminin olması gerekir. Yöneticiler atanmadan evvel gerekli eğitimden kesinlikle geçirilmelidir. Sarsıntı ülkesinde temel bilgileri alman gerekir.
ÜLKEMİZDE İSTANBUL HARİÇ HİÇBİR YERDE MİKRO BÖLGELEME MEVCUT DEĞİLDİR
Birincisi idare sistemi. İdare bu işi yaparken elinde bir kılavuzun olması gerekir. O kılavuzda mikro bölgelemedir. Maalesef bizim ülkemizde İstanbul hariç hiçbir yerde mikro bölgeleme mevcut değildir. İmara açacaksanız mikro bölgelemeyle yönetici o bölgede sıvılaşma var mı yok mu söyleyebilir. Belediye liderinin bunu bilmesi lazım. Kent idaresi çok değerli. Asıl işveren tabiatın kendisi olacaktır kent idaresinde.
HALKI EĞİTMEK ZORUNDAYIZ
İkincisi halk. Bir kenti zelzele dirençli yapmak için halkı sarsıntı şuurlu, sarsıntı kültürlü yapmak zorundasınız. Sarsıntıda olabilecek yanlışlıklara mani halkın kendisi olmalıdır. Bu da lakin zelzele kültürüyle olur. Halkı eğitmek zorundayız; medyayla, kamu spotlarıyla, okullarda bunu anlatmak zorundayız.
DEPREM DİRENÇLİ BİR KENT YAPACAKSAK EVVEL ORANIN ALTYAPISINI ELDEN GEÇİRECEĞİZ
Üçüncüsü altyapı. Bugünkü zelzele bölgesine bakın ne durumdalar. Niçin? Yanlış yapıldıkları için. Tabiatın isteklerine nazaran yapılmadıkları için karşıladığımız şeyler. Doğalgaz şebekeleri yangınlara neden oluyor, içme suları kanalizasyona karışmış durumda. Bu yaşanılmaz bir hale getiriyor. Sarsıntı dirençli bir kent yapacaksak evvel oranın altyapısını elden geçireceğiz. Bugün İstanbul’da çok büyük ölçüde kanalizasyon şebekesinin çökeceğini düşünüyorum. Sebebi yanlış materyal kullanmak.
YAPI YÖNETMELİKLERİNE UYGUN BİNALAR YAPILMIŞ OLSAYDI BİNALARIMIZ SARSINTIDA BU KADAR MAKÛS PERFORMANS VERMEZDİ
Dördüncüsü yapı stoku. Evvel kentinizin yapı stokunu incelersiniz, sarsıntı dirençli, dirençli olmayan binaları belirlersiniz. Bütün kentlerimizde ülkemizdeki yapı yönetmeliklerine uygun binalar yapılmış olsaydı bizim binalarımız zelzelede bu kadar makus performans vermezdi.
DEPREMİN İKİ DAKİKADA ÖLDÜRDÜĞÜ BİNLERCE İNSANIN DAHA FAZLASINI BURADA YAYILAN HASTALIK YOK ETMEYE DEVAM EDER
Beşincisi etraf ve ekosistem. Sarsıntı büyük etraf felaketidir. Sarsıntı bölgesinde, İstanbul bölgesinde hesapladığımız üzere 100 milyon tona varan moloz ortaya çıkıyor. Sarsıntı olacak vilayette molozların hesaplamasını yapmazsanız, gömülecek yerleri planlamazsanız o vakit bunları getirir rastgele dökersiniz. Bu döküntülerin içinde ağır toksik, kansorejen konsantrasyonlar olur. Yağmur olunca bunlar toprağı kirletir, toprak yer altı suyunu kirletir, oradan denize karışır. Zelzelenin iki dakikada öldürdüğü binlerce insanın daha fazlasını burada yayılan hastalık yok etmeye devam eder.
EKONOMİNİN ÇARKLARI DURDU, YARISI YA ÖLDÜ YA GÖÇ ETTİ
Altıncısı iktisat. Sarsıntı çok büyük bir ekonomik felakettir. Gaziantep, Maraş’a bakın. O yörenin iktisat bölgesiydi. Bugün iktisadın çarkları durdu. Grubun yarısı ya öldü ya göç etti. Pazarı kaybetti, müşteriyi kaybetti. O bölgeyi 10-15 senede birebir pozisyona getiremezsiniz.
SİYASİ BAĞIMSIZLIĞINI DA KAYBEDER DİYE TASA EDİYORUM
Eğer İstanbul’da beklediğimiz sarsıntı olursa Marmara Bölgesi Türkiye’nin yüzde 60’ındaki ekonomik faaliyetlerin merkezi; İstanbul’daki iş dünyasının zelzeleye hazırlıksızlığı nedeniyle Marmara’daki iktisat çarkları durur. Durması demek Türkiye’nin ekonomik manada diz üstü çökmesi demek. Türkiye diz üstü çökerse iktisat bağımsızlığını kaybeder, siyasi bağımsızlığını da kaybeder diye tasa ediyorum.
ÖNCELİKLE BİR AFET BAKANLIĞI KURULACAK
Altı madde saydım bunların hepsini yapmak mümkündür. Öncelikle bir Afet Bakanlığı kurulacak. Temelinde deprem olur fakat iklimde gelir. İklimde bizi vurmaya başlayacak. O bakanlık muhakkak bir mühlet bizim göz bebeğimiz olacak. En fazla bütçenin verileceği bakanlık olacak. Liyakate bağlı bir grup sistemiyle kurulacak. Yıllık yahut 5 yıllık planlar dahilinde zelzele nesillerindeki yerleşim yerlerinde işe başlayacaktır. 20 yıldır bütün Türkiye’yi sarsıntı dirençli hale getirebiliriz. Bunu yaptığımız takdirde biz özgür Türk milleti olarak ebediyete kadar bu topraklarda yaşarız. İşimizi gücümüzü bile bırakmayız. Anneler çocuklarının hayatından telaş etmez, okullarımız, hastanelerimiz açık kalır. Bunu çağdaş ülkeler başarmıştır bizde başarabiliriz her şeyimiz vardır.”