Samsun’un Bafra, 19 Mayıs ve Alaçam ilçeleri sonlarında bulunan, Kızılırmak’ın Karadeniz’e döküldüğü alanın da içinde yer aldığı 56 bin hektar genişliğindeki Kızılırmak Deltası, Türkiye’nin kıymetli sulak alanlarının başında geliyor.
UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan ve 364 kuş cinsine konut sahipliği yapan, yaklaşık 140 kuş çeşidinin ürediği Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti, göç sırasında Karadeniz’i direkt aşan kuş cinsleri için hayati ehemmiyete sahip olmasıyla öne çıkıyor.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi’nde misyonlu Doç. Dr. Kiraz Erciyas Yavuz, 2002 yılından beri deltadaki yaban hayatı geliştirme alanında Cernek Gölü kıyısında araştırma yürüttüklerini söyledi.
Türkiye’nin Karadeniz kıyısındaki en büyük deltası olan Kızılırmak Deltası’nda halkalama çalışmalarıyla kuşların ömür döngüleri, göç dinamikleri, konaklama müddetleri, göç stratejileri üzere bilgilere ulaşmayı amaçladıklarını anlatan Yavuz, deltanın yıl boyunca farklı kuş cinslerine konut sahipliği yaptığını belirtti.
Kuşların göç yolları, konaklama vakitleri ve Türkiye’nin kuş envanterinin belirlenmesinde geniş bir data tabanı sağladıklarını vurgulayan Yavuz, mevsimlerin kayması nedeniyle kuş varlığının da değişmeye başladığını lisana getirdi.
Küresel iklim değişikliği nedeniyle bitkilerin çiçeklenme, böceklerin ortaya çıkma devrinin değiştiğini aktaran Yavuz, “Bunların hepsi kuşların belli bir alanda bulunma nedeninin değişmesine sebep oluyor. Habitatı, besin bulabilirliği, üreme takvimi değişiyor. Bütün bunlara bağlı olarak kuşların göç takviminde değişiklik gözleniyor, üremesi gecikebiliyor ya da daha erken olabiliyor, göç sırasında toplu vefatlar olabiliyor.” dedi.
“20 YIL EVVEL OLMAYAN KUŞ TİPLERİ ARTIK BURADA KIŞI GEÇİRİYOR”
Yavuz, kuşların göç takvimi ve stratejilerini değiştirdiğine işaret ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kızılırmak Deltası’nda 20 yıl evvel olmayan kuş cinslerinin artık kışı burada geçirmeye başladıklarını görüyoruz. Kara leylek bunlardan biri. Şu anda burada 50 civarında kara leylek var. Öteki leyleklerden de bu devirde deltada olmaması gerekirken görülebiliyor. Sonbaharda göçün eylül sonu üzere bitmesini bekleriz fakat koşullar elverişli olduğu için sarktığı oluyor. Birtakım kamışçıl tiplerin ilkbaharda daha geç geldiğini görüyoruz. Deltada 70 kadar gece balıkçılı, çok sayıda karabaş ötleğen bulunuyor. Kamışçıl mukallit, küçük sinekkapan üzere göçü çok erken bitiren cinslerin neredeyse kasımın birinci haftasına kadar göçlerini devam ettirdiğini görüyoruz. Bunların hepsi mevsimlerin kaymalarından ileri geliyor.”
“10 BİN KIRLANGIÇ ÖLDÜ”
Mevsimsel iklim değişikliği nedeniyle ani hava olayları da meydana gelebildiğine, beklenmedik bir anda havanın yüksek oranda soğuyabildiğine dikkati çeken Yavuz, “Geçen yıl 7 Mayıs’ta bunun nasıl bir olay olduğunu gördük. Hava sıcaklıkları çok süratli formda gece düştü, yağışlar başladı. Ani sıcaklık düşüşü nedeniyle göç eden 10 bin kırlangıcın Kızılırmak Deltası’nda öldüğünü söyleyebilirim. Halkaladığımız ve sonraki gün meyyit bulduğumuz hayvanlarda bir gecede 3-4 gram tartı düşüşü yaşanmış. Hasebiyle hipotermiden ölmüşler. Bu türlü toplu vefatları çok daha sık göreceğiz” sözlerini kullandı.
Artık bölgede pek kaz göremediklerini, kuğuların sayısının da azaldığının altını çizen Yavuz, “Özellikle kuzeyde üreyen ve kışı daha ılıman yerlerde geçirmek için güneye inen hayvanların inme nedenleri, üstteki su yüzeylerinin donmuş olması. Su yüzeyleri donmadığı, gereğince soğuk olmadığı için güneye inme gereksinimi duymuyorlar.” diye konuştu.
Yavuz, Türkiye genelindeki kuş çeşitlerinin yüzde 70’ini de Kızılırmak Deltası’nda tespit ettiklerini anlatarak, “Bir mevsimde 7-8 milyon kuş delta üzerinden geçiyor lakin son yıllarda süratli biçimde popülasyonda azalma var” dedi. (AA)