Türk, atamalara ait Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile yeniden atamaları düzenleyen Anayasa’nın 128. unsurunun çeliştiğine dikkat çekti.
Cumhuriyet gazetesi muharrirlerinden Hikmet Sami Türk’ün “Bakanlar ve bakan yardımcıları” başlıklı yazısı:
28 Mayıs 2023’te yapılan seçimlerde -anayasanın 101. hususu II. fıkrasına muhalif olarak- üçüncü sefer cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan, 3 Haziran’da vazifeye başladıktan sonra anayasanın 104 ve 106. hususlarına nazaran bir cumhurbaşkanı yardımcısı ile 17 bakan atadı ve Resmi Gazete’de yayımlandı.
2018’de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ikinci defa seçilerek vazifeye başlayan Erdoğan’ın Resmi Gazete’de yayımladığı 1 sayılı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nde bakanlar ve bakan yardımcılarının görev ve yetkileri husus 503 ve unsur 504’te düzenlenmiştir.
3 sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 2. unsuruna nazaran, bakan yardımcıları da “üst kademe kamu yöneticileri” ortasında bulunmaktadır. Anayasanın 104. unsuru uyarınca cumhurbaşkanı, “Üst kademe kamu yöneticilerini atar, vazifelerine son verir ve bunların atanmalarına ait yöntem ve temelleri cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.”
Aynı kararnamenin 4. hususuna nazaran, “(I) sayılı cetvelde yer alanların vazife mühleti, atandıkları tarihte misyonda bulunan cumhurbaşkanının misyon mühletini geçemez. Cumhurbaşkanının vazife mühleti sona erdiğinde, bunların misyonu de sona erer. Lakin bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar vazifelerine devam eder. Misyon mühletleri sona erenler, tekrar atanabilir. Bunlar, misyon mühletleri sona ermeden vazifeden alınabilir.”
Değerlendirme
Cumhurbaşkanı yardımcısı olarak tek kişi atandığı halde, bakanlıklara 4’er bakan yardımcısı atanması dikkat caziptir. Bakan yardımcıları, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi öncesinin müsteşar ve müsteşar yardımcılarının yerini almaktadır. Müsteşar olarak yalnızca anayasanın 159. unsuru uyarınca Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’nun “tabii üyesi” olan Adalet Bakanlığı müsteşarı kalmıştır. Ama 2023/308 sayılı atama kararı ile Adalet Bakanlığı’na da 4 bakan yardımcısı atanmıştır.
Anayasanın 128. unsuruna nazaran “Memurların ve öteki kamu vazifelilerinin nitelikleri, atanmaları, vazife ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, … kanunla düzenlenir.” Meğer anayasanın 104. hususu IX. fıkrasının verdiği yetki ile bakanlar üzere bakan yardımcılarının atanmaları, görev ve yetkileri cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenmiştir. 6771 sayılı kanunla yapılan değişiklik sonucunda iki husus ortasında ortaya çıkan çelişki giderilmelidir.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yapılan düzenlemelerde genel prensiplerle çelişen kararlar, tıpkı mevzuda çıkarılacak kanunlarla düzeltilmelidir. 104. hususun XVII. fıkrası, bu durumda cumhurbaşkanlığı kararnamesinin “hükümsüz hale” geleceğini belirtmiştir. Asıl olan kanunla yapılan düzenlemelerdir.