17 Ağustos 1999 Gölcük sarsıntısının üzerinden 24 yıl geçti fakat ülkemizde doğal afet eğitimi hala olması gerektiği seviyede değil. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde 2004 yılında açılan afet idaresi programının akabinde şu an 16 üniversitede birebir alanda eğitim veren lisans, 9 üniversitede yüksek lisans ve 2 üniversitede doktora programı bulunuyor. 3 binden fazla öğrenci bu alanda eğitim görüyor. Uzmanlar afetler konusundaki farkındalığın ve eğitimin daha alt kademelerde başlatılmasını öneriyor.
OKUL ÖNCESİNDEN BAŞLAMALI
6 Şubat’ta yaşanan Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan çok ders aldığımızı söylen İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Afet İdaresi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu şöyle konuştu:
“Depremlerin akabinde eğitim konusuna çok fazla değinilmedi daha çok akut şeylerle uğraşılıyor. Yıkılan okullar, altyapı meseleleri üzere… Meğer afet idaresi eğitimi anaokulundan itibaren herkese verilmeli. Biz de bu bahiste İstanbul valiliğine bir teşebbüste bulunduk. İlkokul 4’üncü sınıf öğrencileri için yazılmış Kızılayla Güvenli Yaşamı Öğreniyorum kitabı var. Bunun basılıp bu eğitim ve öğretim yılında çocuklara dağıtılması için başvurduk. Zira ülkede afet idaresi konusunda pedagojik oalarak uygun tek kitap bu.
AFET TAKVİMİ YAPILMALI
Diğer yandan afet eğitimi yıl boyunca yapılmalı. ‘Aşırı yağış olduğu vakit sel olacak dikkat edin’ diyoruz fakat nasıl dikkatli olacağını kimse bilmiyor. Olaya bahse bütün olarak bakmak lazım. Tek başına sarsıntı değil, yangın çığ üzere doğal afetler konusunda da bilgilendirme lazım. Münasebetiyle bu eğitim yıla yayılmalı. ABD ya da Japonya’yı örnek alarak bir afet takvimi hazırlanmalı. Kimi afetler tüm yıl olabilir. Sonbaharda kuvvetli rüzgarlar başlıyor. Rüzgar fırtınası nedir, nasıl giyinmeli, hortum nedir üzere hususlar anlatılmalı. Kış gelince kar nedir, karlı soğuk havalarda nasıl davranmak gerektiği açıklanmalı. İlkbahara gerçek yıldırım, sel üzere afetleri anlatmak gerek. Yaza gerçek ise sıcak hava dalgaları, boğulma ve iklim değişikliği üzere hususları anlatmak gerekiyor. bunun için de ilgili kurumlar bir ortaya gelerek kaynak kitaplar yayınlamalı. Bu mevzuda çok geç kaldık. Türkiye’de bir şey olunca çabucak ders koyalım diyorlar. Trafik, etraf dersleri üzere. Lakin afet konusu müfredat çerçevesinde her dersin içinde işlenebilir.”
KAPSAYICI BİR EĞİTİM SİSTEMİ ŞART
“Kırılma noktalarımız 17 Ağustos zelzelesi sonrasında risk tabanlı bir planımızın olmadığını görmemizle başladı” diyen Ondokuz Mayıs Üniversitesi Afet Eğitim ve İdaresi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Doç. Dr. Afşin Ahmet Kaya da afet eğitiminin yükseköğretim ayağını şöyle kıymetlendirdi: “Afet yaşanmadan evvel hazır mıyız, nelere gereksinimimiz var, neler yaşayacağız diye düşünememişiz. Yalnızca krizi yönetmeye odaklanmışız. Genel itibariyle kervan yolda düzülür diye ilerlemişiz. Fakat plan yapmaya muhtaçlığımız varmış. 17 Ağustos’tan sora kurumsal olarak bir yapılanmaya girdik. AFAD’ın akabinde YÖK de acil durum ve afet devri ile ilgili kısım kurulmasına karar verildi. Lakin liseden başlayarak yükseköğretime hazırlayan kapsayıcı bir sistem kurulabilir bu alanda.
EĞİTİM OLSA SORGULARDIK
Doğal afete sağlam bir toplum oluşturmak için eğitim çok değerli. YÖK’ün de bunun için ‘üniversiteleri kullanabilirim’ diye düşünmesi gerekiyor. Kayıpları çok olduğu için artık zelzele çok konuşuluyor ancak yakın vakitte iklim değişikliği en çok konuşulan husus olacak. Bizi direkt etkileyen sonuçlarla karşı karşıya kalacağız. 17 Ağustos 1999’dan 6 Şubat 2023’e kadar halkı bilinçlendirmiş olmamız gerekiyordu lakin bu hususta başarılı olamadığımızı gördük. Bilinçlenmiş olsaydık oturduğumuz binanın zelzeleye dayanıklılığını, fay çizgisine yakınlığını sorgulardık. Kaç kişi afet toplanma merkezinin yerini sordu ya da afet çantası hazırladı. Tüm bunlara baktığımızda afet eğitimiyle ilgili çok ileri düzeyde olmadığımızı görüyoruz. Eğitim olsaydı sorgulardık zira.
İSTANBUL SARSINTISI BÜYÜK BİR NÜFUSU ETKİLEYECEK
YÖK’ten beklentimiz bilhassa Maraş zelzelesi sonrasında üniversitelerin afet eğitimi ve benzeri kısımların yaygınlaştırılması. Ayrıyeten üniversitelerin de kendi içinde arama kurtarma kısımları kulüpleri oluşturması. Büyük İstanbul sarsıntısı yalnızca İstanbul’u değil büyük bir alanda büyük bir nüfusu etkileyecek. Burada kentsel dönüşümde neredeyiz, afet eğitimin de hangi kademedeyiz takip etmeli, bu alanda çalışacak şahıslar bölgeyi evvelce bilmeli, Türkiye’yi afete dirençli hale getirmek için güçlü adımlar atılmalı.”