Fizikî, sözel, ilişkisel ya da siber yollarla bir öbür kişi üzerinde tekrarlanan güç kullanımı manasına gelen ‘zorbalık’, toplumun her bölümünde artan bir halde kendini gösteriyor. Çocuklarda daha çok vurma, alay etme, ittirme, müsaadesiz eşya alma, tehdit etme olarak karşımıza çıkan zorbalık, ilerleyen yaş kümelerinde, daha çok ‘ergen’ kümelerde karşı cinse ilişkin özel fotoğraf isteme, o fotoğrafla şantaj yapma, cinsel birliktelik için zorlama davranışlarına dönüşüyor. Pekala ebeveynler çocuklarının zorbalık yaptığını anlıyorlar mı? Anladıklarında halleri ne oluyor?
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Genel Sekreteri Mahmut Cem Tarakçıoğlu ‘EBEVEYN ‘OLUR, ÇOCUKTUR’ DİYOR’
Psikiyatrlara nazaran, ebeveynler ekseriyetle çocuklarının zorba olduğunu kabullenmek istemiyorlar. Çoğunlukla okulun yönlendirmesiyle psikiyatr takviyesi alan ebeveynler, kendilerine gösterilen görüntü yahut ses kaydıyla kabullenmek zorunda kalıyorlar.
Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Genel Sekreteri Mahmut Cem Tarakçıoğlu, durumu kabullenen ebeveynlerin tersine kimi ailelerin ‘olur, çocuktur’ diyerek zorbalığı görmezden geldiğini söylüyor. Ebeveynlerin hali, çocuğun yaşına yahut ebeveynin kendi hikayesine nazaran de değişiklik gösterebiliyor. Kendisi zorbalığa uğramış bir ebeveyn çocuğunun zorbalığını daha erken fark edebilirken bu kavramı hiç duymayan biri ‘abartmayın’ diyerek yaklaşabiliyor.
Aile içinde şiddete maruz kalan çocuklarda zorbalık eğilimine daha fazla rastlandığını belirten Tarakçıoğlu, “Okulda kayıtlar olunca, görüntü kaydı gösterilince ebeveyn o denli psikiyatra gelebiliyor. Birinci başta ebeveyn kabul etmese de eninde sonunda kabul etmek zorunda kalıyor. Şu da bir gerçek, zorbalık yapan çocukların birden fazla da zorbalığa uğramış çocuklar. Ebeveyn, ‘benim çocuğum yapıyor lakin ona da zorbalık yapıyorlar’ diyor. Zorbalık yapan genelde bir çocuktan ibaret değil, kümeleşme oluyor” diye konuşuyor.
‘OKULLARIN ZORBALIĞA KARŞI SİYASETİ OLMALI’
Genelde mağdurların kendi istekleriyle tedaviye başvurduğunu ancak zorbalık eğilimi gösterenlerin de vaktinde tedavi alması gerektiğini belirten Tarakçıoğlu, zorbalığın en sık okulda görülmesinden ötürü okulların zorbalığa karşı bir siyasetinin olması gerektiğini belirtiyor.
Öğretmenlerin şuurlu olması, küçük olayları geçiştirmemesi, çocuklara zorbalığın ne olduğu konusunda bilginin verilmesi gerektiğini aktaran Tarakçıoğlu, “Tamamen bitirilemez lakin sıklığı azaltılabilir. Amerika’da zorbalık 10 sıkıntıdan birisi. Ama bize de o trend yavaş yavaş geliyor” diyor.
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Prof. Dr. Sevcan Karakoç İNKAR EDEN, KABULLENEN VE KENDİSİ ZORBAYA DÖNÜŞEN AİLELER
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Prof. Dr. Sevcan Karakoç, üç farklı aile tavrından bahsediyor. İnkâr eden ebeveynler, kabullenen ebeveynler ve kendisi zorbaya dönüşen ebeveynler… ‘Okulun tavrı yanlış’, ‘olay yanlış anlaşılmış’ diyerek inkâr eden ebeveynler, tedavi almak tarafında bir adım atmıyor. Kabullenen ebeveynler, neden olduğunu, çocuğunun hangi durumlarda zorbalığa yöneldiğini anlamaya çalışıyor. Çocuğunun zorba olduğunu söyleyenlere karşı zorbaya dönüşen ebeveynleri ise Karakoç, “Okula gidip tehditte bulunma. Okul ve aile ile ilgili şikayetlerde bulunma ve sözel zorbalık gösteren aileler var” kelamlarıyla açıklıyor.
Çoğu ailenin tedaviye istekli gelmediğini belirten Karakoç, “Okulun psikiyatra yönlendirmesiyle gelen ailelerin kimileri, ‘Okul yolladı lakin bizim çocuğumuzun bir şeyi yok’ diyerek geliyorlar. Bir oburu ise ‘Evet, bu türlü bir durum var. Takviye almak istiyoruz’ diyerek geliyor. Daha çok inkarla gelen aileleri görüyoruz. Çocuk konutta de şiddete başvuruyor, annesinin üzerine yürüyorsa, küfürlü konuşma, inatlaşma, davranış sıkıntıları gösteriyorsa aileler durumu kabul ederek geliyorlar” diyor.
‘CEZA VE YAPTIRIM YOKSA ÇOCUK SUÇA ÖZENDİRİLMİŞ OLUYOR’
Dürtüsel, o anda şiddet davranışı göstermek dışında şuurlu yapılan zorbalığın da olduğunu söyleyen Karakoç, şuurlu zorbaların meskende ve otorite karşısında uyumlu ve itaatkâr davranırken toplumsal kümelerde yaşıtlarına zorbalık yapabileceğini söz ediyor. Şikâyet olmazsa konutta uyumlu, dersini çalışan bir çocuğun zorbalık yaptığından ailenin haberinin olamayacağını belirten Karakoç, “Düzgün bir profil çizip dış dünyada neler yaptığını, duygusal, fizikî ya da her türlü zorbalığından ailenin haberi olmayabilir” diye konuşuyor.
Ekonomik şartlar, yargı sistemi, internet ortamı, şikayetlerin nasıl değerlendirildiği üzere diğer faktörlerin de şiddeti yahut zorbalığı tetikleyeceğini söz eden Karakoç, “Suça sürüklenen çocuk muhakkak bir yaşa gelince bir ceza almıyor, bir yaptırım uygulandığını görmüyorsa bu zati suça özendirmek oluyor. Müdafaa yalnızca ruh sıhhati açısından değil genel ülke siyaseti içerisinde ele alınmalı. Mesela okul dışı bir genç olmamalı. Şiddet davranışını yalnızca ruh sıhhati sorunu üzere görmememiz gerekiyor” diyor.
‘SİSTEMİN, BERBATLIĞI YOK ETMEK ÜZERİNE İLERLEMESİ GEREKİYOR’
Karakoç, toplumda zorbalığa uğrayan şahıslar için ‘Ne yaparsam yapayım zati özgür kalacak’ algısının oluştuğuna da dikkat çekerek, “Öğrenilmiş çaresizliğin içerisinde hepimiz sürükleniyoruz. Bu ülkede mağdurların her vakit mağdur edilmeye devam ettiği, hatalıların cürmünün yanına kar kaldığı öğrenilmiş oldu” diyor.
Karakoç, toplumsal hizmet uzmanları tarafından riskli olarak saptanan çocuğun okuldaki yahut okul dışındaki davranışlarının incelenebileceğini söylüyor.
Karakoç, pandemi sonrasında zorbalık olaylarında artış olduğunu aktarıyor. Siber zorbalığa da dikkat çeken Karakoç, “Bu kadar ağır internet çağında siber zorbalık, şantaj arttı. Giderek daha bencil, daha haz odaklı bir kuşakla devam ediyoruz. Ülke genelinde de liyakat olmadığı için, ahlaklılık yalnızca din temelli gittiği için bu alanda da önemli artışlar var. O denli ki bazen 3-5 ilacı birden verdiğimiz, okula gölge öğretmen yolladığımız, bazen hastane yatışına bile başvurduğumuz durumlar olabiliyor” diyor.
Karakoç, pandemide artmasının nedenini ise ömrün manasının sorgulanması, okuldan uzak kalınması, ekonomik külfetler üzere sebeplerden kaynaklı insanların kendi istediği doğrultuda yaşama yönelmesi olarak açıklıyor. Karakoç, şiddet içeren imajlara maruz kalmanın, şiddet içeren oyunlar oynamanın da artışa neden olduğunu tabir ediyor. Buna her gün işlenen bayan cinayetlerini, çocuk cinayetlerini, sıhhat çalışanlarına şiddeti örnek gösteren Karakoç, “Artık büsbütün normalleştiriliyor. Kötülük her insanın içerisinde var ancak sistemin, bu berbatlığı yok etmek üzerine ilerlemesi gerekir” diyor.
