Mithat Yurdakul – WhatsApp kullanıcılarına getirilen ve uygulandığı vakit reaksiyonla karşılanan data paylaşma zorunluluğuna ait WhatsApp ve çatı şirketi Meta (Facebook) hakkında açılan rekabet soruşturması tamamlandı. Rekabet Şurası, soruşturma kapsamında Meta’ya 346.7 milyon lira idari para cezası verdi. Cezasının münasebeti olarak, Facebook, Instagram ve WhatsApp hizmetlerinden toplanan bilgilerin birleştirilerek rekabeti ihlal etmesi gösterildi.
WhatsApp tarafından geçen sene uygulamaya konan uygulamayla, kullanıcılarına yeni saklılık mukavelesini kabul etmeleri istikametinde ikaz gönderilmiş, bilgi paylaşımı kurallarını kabul etmeyenlerin telefonlarından uygulamanın silineceği belirtilmişti. Uygulamanın reaksiyon çekmesinin akabinde, WhatsApp’ın bilgi paylaşımını içeren güncellemesinin, Türkiye’de yürürlüğe girmeyeceği açıklanmıştı. Rekabet Heyeti da düzenlemeyle ilgili rekabet soruşturması başlatmıştı.
Soruşturmada, WhatsApp ile Facebook Inc. ortasındaki data paylaşımının 2016 yılında başladığını belirtilmişti. Bilgi paylaşımının, yalnızca WhatsApp’tan öbür Facebook Inc. şirketlerine aktarılması ile hudutlu kalmadığı, Facebook Inc. şirketlerinden rastgele biri tarafından elde edilen bilginin de WhatsApp tarafından kullanılabildiği söz edilirken, Meta temsilcisi ise yeni düzenlemeyle kullanıcılara daha fazla netlik ve şeffaflık sağlanmasının amaçlandığı savunmasını yapmıştı. Soruşturma kapsamında Rekabet Konseyi kararını dün açıkladı.
346.7 milyon lira
Kararda Meta Platforms, Meta Platforms Ireland Limited ve WhatsApp LLC’den oluşan Facebook ekonomik bütünlüğünün şahsî gayeli toplumsal ağ hizmetleri, tüketici bağlantı hizmetleri ve çevrim içi imajlı reklamcılık pazarlarında hâkim durumda olduğuna dikkat çekildi. Bu çevçevede Facebook, Instagram ve WhatsApp hizmetlerinden toplanan dataların birleştirilmesi ile toplumsal ağ hizmetleri ile çevrim içi imajlı reklamcılık pazarlarındaki rakiplerin faaliyetlerinin zorlaştırıldığı, pazara giriş manisi yaratılarak rekabetin bozulmasına yol açıldığı saptandı. Bu kapsamda Meta Platforms Inc., Meta Ireland Limited ve WhatsApp LLC’ye 346 milyon 717 bin 193,40 TL idari para cezası verilmesine oy birliği ile karar verildi. Karar temel olarak, Meta bünyesindeki toplumsal medya şirketlerinin, bireylere ilişkin bilgileri kendi ortalarında paylaştığı, bu dataları kullanarak reklam piyasasında bireyleri amaç alan uygulamalarına dayanmış oldu.
Birleştirilme sakıncalı
Kararın açıklanmasından evvel yürütülen soruşturma sürecinde de Facebook, Instagram, WhatsApp ve Messenger hizmetlerinden toplanacak olan bilgilerin birleştirilmesinin sakıncasına dikkat çekilirken, dataların ayrılması gerektiği vurgulandı. Soruşturma heyeti, Meta bünyesindeki her farklı hizmet kapsamında elde edilen datanın, o hizmetin güzelleştirilmesi ve yalnızca o hizmetin pazarı ölçeğinde kullanılması gerektiğine dikkat çekti.
Oyun kuralına nazaran oynanır mı?
Yayın hayatına yeni başlayan Milliyet Gazetesi’nin “Rekabet” mecmuasında “Dijital Platformlar Oyunu Kuralına Nazaran Oynuyor mu?” başlığıyla bir yazı kaleme alan Rekabet Kurumu Daire Lideri Esin Aygün, yazısında şu noktalara dikkat çekiyor:
“Dijital platformların kıymetli bir kısmı; bize ilişkin dataları aslında sundukları hizmet bedeli, yani fiyat olarak konumlandırmakta ve bilhassa de bu dataları maksatlı reklamcılık faaliyetleri gayesiyle kullanmaktadırlar. Dijitalleşmenin tüketicilerin ve teşebbüslerin davranışlarını bu derece süratli dönüştürmesi dikkate alındığında, bu hizmetlerin sunumuna yönelik yaşanan rekabetçi sürecin de artık daha farklı işlediğini söylemek mümkün. Bunun yanı sıra dijitalleşmenin itici gücü olarak kabul edilen bilgi ve bilgi sahipliği artık birden fazla otoritenin dikkatinde. Karmaşıklaşan dijital hizmetler dünyasında rekabet hukuku uygulamaları grift hal almakta, rekabetin ve tüketici refahının korunması gittikçe ehemmiyetini artıran ve zorlaşan bir alan olarak ortaya çıkmaktadır. Münasebetiyle rekabet kurallarının, daima değişen bu yeni düzenle uyumlu olacak halde değişmesi, firmaların güçlü pozisyonlarını berbata kullanmalarının önlenmesi, faal rekabetin ve yenilikçiliğin teşvik edilmesi için platformlara uygulanacak kuralların ahenkleştirilmesi, pazarın daha adil işlemesini sağlayacak düzenlemelerin yapılması ve tüketicilerin korunması da giderek artan seslerle lisana getirilmektedir. Dünyada rekabet otoriteleri nezdinde yürütülen çalışmalarla tıpkı doğrultuda olmak üzere, dijital piyasaların düzenlemesine yönelik rekabet hukuku kurallarını tamamlayıcı nitelikte kuralların tespiti ve ülkemiz gereksinimleri doğrultusunda hayata geçirilmesi için Türkiye’de de mevzuat çalışması başlatıldı. Bahse mevzu mevzuat çalışmasının tamamlanması ile oyunun kuralları baştan belirlenerek bu bölümlerdeki birçok rekabetçi sorunun öncül olarak önlenmesi ve pazarların daha adil ve yarışılabilir olması sağlanmış olacak.”
Meta: Saklılığı koruyoruz
Meta’dan cezayla ilgili yapılan açıklamada ise Rekabet Kurulu’nun tespitlerine katılınmadığı belirtilerek, “Kullanıcılarımızın kapalılığını koruyor ve insanlara kendi dataları üzerinde denetim sahibi olma hakkı ve şeffaflık sunuyoruz. Husus hakkında tüm seçeneklerimizi değerlendireceğiz” denildi.
Süreç nasıl işleyecek?
Bundan sonraki süreçte Meta ve paydaş şirketleri, rekabeti önleyici faaliyetlerin giderilmesi ve pazardaki aktif rekabetin tesis edilmesini temin etmek için gerekli önlemleri almakla yükümlü olacak. 1 ay içerisinde Rekabet Kurulu’na sunacak olan önlemlerin, 6 ay içerisinde yerine getirilmesi istenecek. Ayrıyeten birinci ahenk önleminin uygulanmaya başlamasından itibaren 5 yıllık mühlet boyunca, Meta ve ilgili şirketler, yılda 1 periyodik olarak Rekabet Kurulu’na rapor sunacak. Düzenlemeye karşı mümkün yargı yoluyla ilgili süreç ise gerekçeli karar ile netleşecek. Önümüzdeki günlerde Rekabet Kurulu’nun gerekçeli kararının bildirisinden itibaren yargı yolu açılacak ve 2 ay içinde karara karşı müracaatta bulunulabilecek.
Yurtdışında Facebook’a ceza
Şu anda WhatsApp üzere Meta bünyesinde faaliyet gösteren Facebook, geçtiğimiz devirde Avrupa’da da cezalarla gündeme geldi. Avrupa Birliği Kurulu 2017 yılında, Facebook’a WhatsApp’ın satın alınması sürecinde sağladığı bilgilerin yanlış, yanılgılı ve aldatıcı olduğu gerekçesiyle para cezası verildiğini açıklamıştı. Fransa’da da bu yıl başında, kullanıcıların internet sitelerindeki çerezleri reddetmesini zorlaştırdığı gerekçesiyle Facebook’a 60 milyon euro para cezası uyguladı. ABD Federal Ticaret Kurulu da (FTC) Facebook’u, 2019 yılında ABD’li 87 milyon seçmenin bilgilerini Cambridge Analytica isimli şirketle paylaşması sebebiyle 5 milyar dolar para cezasına çarptırdı.