Francis Mao | BBC News
Çin’de geçen hafta sonunda, daha evvel hayatında hiçbir şova katılmamış çok sayıda genç, hükümetin yaklaşık üç yıldır uyguladığı Covid’e sıfır tolerans siyasetinin son bulması talebiyle sokaklara döküldü.
Şanghay’da göstericiler evvel çok sessizdi. Şincan bölgesinin batısındaki bir apartmanda çıkan yangında hayatını kaybedenleri anmak için toplanmışlardı. Bir birçok, bu insanların Covid kısıtlamaları yüzünden alevlerden kaçamadıklarına inanıyordu.
Çok sayıda polisin kuşatması altında, sessizce yaslarını yaşadılar. Ellerinde üzerinde hiçbir şey yazmayan, boş dövizler tutuyorlardı. Meydana çiçeklerini bıraktılar, tekrar sessizce.
Tam o sırada birileri “Özgürlük! Özgürlük istiyoruz! Kapatmalar son bulsun!” diye bağırdı. Gecenin saatleri ilerlerken kalabalık büyüdü ve daha da cesaretlendi. Mahallî saatle sabaha karşı 03.00’de “Şi Jinping istifa!” sloganları duyuldu.
Yirmili yaşlarda bir gösterici bu sloganları duyunca odasından çıktığını ve sokağa fırladığını anlattı.
BBC’ye “Çok çok kalabalık ve öfkeli beşerler gördüm. Fakat hiçbiri daha evvel bir şova katılmamıştı” dedi.
Tarihi anlar yaşandığını düşünmüş ve kaydetmek için kamerasını da götürmüştü.
“Polisleri, öğrencileri, yaşlıları, yabancıları, çok insan gördüm. Farklı görüşlerden beşerler vardı, ancak en azından niyetlerini lisana getirebiliyorlardı. Bu bir ortaya geliş çok manalı. Benim için gelecekte çok değerli bir anı olacağını hissettim” diye anlattı.
BBC’nin konuştuğu bir genç bayan da gösteriyi kalabalığın dış çeperinden izlemiş. Bunun çok heyecan verici fakat her an bozulabilecek bir an olduğunu hissettiğini anlatıyor.
“Bir tıp rahatlama hissettim. Nihayet bir ortaya gelebildik, toplandık ve uzun vakittir söylemek istediğimiz bir şeyi söyledik” diyor.
Covid’e sıfır tolerans siyasetinin hayatlarının en hoş yıllarını çaldığını söylüyor.
Genç jenerasyonun, karlarını, hayatlarını kazanma, okuma ya da seyahat fırsatlarını kaçırdığını, bazen aylarca süren kapatmalarla ailelerinden başka kaldıklarını, hayatlarıyla ilgili bütün planlarını ertelemek zorunda kaldıklarını anlatıyor.
“Öfkeli, üzgün ve çaresiz” olduklarını ekliyor.
Geçen hafta sonu ülkenin bir çok büyük kentinde benzeri şovlar misal davetler yapıldı.
Sosyal medya paylaşımlarında, ülkenin en seçkin yüksek öğretim kurumlarından Pekin’deki Singhua Üniversitesi’nin öğrencilerinin de şovlardan esinlenerek toplandıkları görüldü.
Viral olan bir görüntü klibinde, elindeki megafonla süratli hızlı ve dehşet içinde konuşma yapan bir genç kız görülüyordu. Sesi yer yer titriyor ve gözyaşları içinde konuşuyordu. Lakin kalabalıktan birileri ona sesleniyordu: “Korkma, konuş, devam et!”
Öğrenci konuşmayı şöyle sürdürüyordu:
“İtibarımızı kaybetmekten korkup konuşmazsak, bence beşerler bize bakıp hayal kırıklığına uğrayacak.
“Singhua Üniversitesi’nin bir öğrencisi olarak bundan hayatım boyunca pişmanlık duyarım.”
Pazar günü Pekin’deki üniversite öğrencileri de protestolara katıldı
Tiananmen’i bilmeyenler: Bilgisiz cüreti mi?
Gösterileri izleyen, daha ileri yaştaki gözlemciler ise 1989 yılında Pekin’deki Tiananmen Meydanı’nda yapılan büyük şovları hatırladılar. Tekrar daha fazla özgürlük talebiyle yapılan bu şovların başını da üniversite öğrencileri çekmişti ve o vakitten bu yana geçen onlarca yıldır ülkede bir daha bu türlü bir görünüm görülmemişti.
Kimileri bu şovlara katılan yeni neslin, Tiananmen şovlarının nasıl kanla bastırıldığını yaşamadıkları için bu kadar coşkulu olduğunu söylüyor.
ABD merkezli İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (Human Rights Watch) Çin masasında araştırmacı Yaqiu Wang “Gençlik idealizmi ile acı verici anıların yükünü taşımıyor olmanın bir ortaya gelmesi gençleri, taleplerini lisana getirmek için sokağa çıkarıyor” diyor.
Zarfı yırtmadan açmak
Kimilerine nazaran ise bu tez göstericilere haksızlık ediyor. Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden Wen-ti Sung, şu anki üniversite gençliğini “Çin’in gördüğü en yeterli yetişmiş kuşak” diye niteliyor ve gençlerin taktik dehasını hayranlıkla izlediğini söylüyor.
“Kırmızı çizgileri yeterli biliyorlar. Zarfı yırtmadan açmanın yollarını arıyorlar” diye ekliyor.
Şanghay’daki göstericiler Şi’nin istifasını istedi. Fakat çabucak hemen bütün öbür şovlarda göstericiler fazla politik olacağından kaygılandıkları talepleri lisana getirmekten geri durdular.
Boş dövizler şovların sembolü oldu. Polis Covid’e karşı sıfır tolerans siyasetlerinin son bulmasını isteyen sloganlar atmamalarını söyleyince, buna daha çok test, daha çok kısıtlama talep eden alaycı sloganlarla reaksiyon verdiler.
Wen-ti Sung “Çin hükümetinin kendilerine yöneltebileceği bütün suçlamaları en etkisiz hale getirecek biçimde öngörülü ve dikkatli hareket ettiklerine bir bakın” diyor.
Göstericiler ayrıyeten bildirilerini gölgeleyebilecek, saptırabilecek bildirilere karşı da dikkatliydi.
Pekin’de göstericilere dışarıdan bağıran bir adam “bu şovlar dışardan etkileniyor” deyince kalabalıktan ona “Dışardan tesir derken Marx ve Engels mi mesela? Stalin mi? Lenin mi yoksa?” diye seslenenler oldu.
Pekin’deki göstericilerden biri devam etti:
“Şincan’daki yangını çıkaranlar da dış güçler miydi? Giju’daki otobüsü deviren dış güçler miydi? Herkesi gece yarısı buraya toplayan dış güçler mi?”
Kalabalık daima bir ağızdan “Hayır!” diye haykırdı.
Pandemi öncesi Çinli gençler ekseriyetle geleceklerinden umutluydu. Covid nedeniyle konulan sınırlamalar ve iktisadın sakinliğe girişi bunu büsbütün değiştirdi.
Şanghay’daki gösteriyi kamerasıyla izlemeye çıkan genç Çinli “Dünyayı dolaşamıyorum. Ailemi görmeye gidemiyorum” dedi. Güneydeki Guanju kentinde yaşayan ve kanser hastası olan annesi için kaygılandığını anlattı.
Kent yetkilileri Guangju’nun birçok mahallesindeki kısıtlamaları Çarşamba günü kaldırdıklarını açıklamışlardı.
Genç Çinli artık annesini görmeye gitmek istiyor. “Çok uzun bir vakittir annemi görmedim, yüzüne dokunmadım, onunla bir yemek yemedim. Umarım bu kapatma siyasetinden biran evvel vazgeçilir” diyor.
BBC’ye konuşan gencin daha sonra polis tarafından gözaltına alındığı haberi geldi.
BBC’nin görüştüğü bireylerin birçok ve internetten bildiri verenlerin büyük bir kısmı ülkelerinin ilerlemesini istediklerini söylüyorlar.
Gösterilerde kalabalıklar tekraren Çin ulusal marşını söyledi ve bilhassa de “Ayağa kalk! Ayağa kalk! Ayağa kalk! Ve vatanı savun” nakaratına gelince seslerin gürleştiği çoşkunun arttığı hissediliyordu.
Wen-ti Sung Çin’in milletlerarası alanda süratle güçlendiği bir devirde büyüyen bu genç nesli farklı kılan şeylerden birinin kuvvetli yurtseverlik hisleri olduğunu söylüyor ve onları “liberal milliyetçiler” diye tanımlıyor. Bir yandan sisteme kuvvetle inanıyor öteki yandan başarısız olduğu mevzularda hesap vermesini talep ediyorlar.
Sung hükümete karşı çıkılmayan havanın birden nizam aykırılığına dönüşebileceğine de işaret ediyor. Fakat yeniden de göstericiler şimdilik, protestolarının legal ve anayasal olduğunu göstermeye çok istekli görünüyor.
Singhua Üniversitesi yerleşkesinden internete yansıyan manzaralarda, konuşmacı şovları maksadından saptırmak isteyenlerin olabileceği uyarısı yapınca kalabalıktan “Burada kanunları çiğneyenlere yer yok” sloganları yükseliyor.
Aynı kayıtta bir erkek öğrencinin tasayla, “Gösteriler denetimden çıkarsa o vakit sahiden mahvoluruz” dediği de duyuluyor.
Aynı ses şöyle sürdürüyor:
“Böyle bir tecrübemiz hiç olmadı. Ancak yavaş yavaş öğreneceğiz.”